İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS): Belirtiler, Nedenler ve Beslenme ile Kontrol Yöntemleri

İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS): Belirtiler, Nedenler ve Beslenme ile Kontrol Yöntemleri

Sürekli şişkinlik, yemek sonrası rahatsızlık ve dışarı çıkarken akla gelen “ya tuvalet bulamazsam?” endişesi… Eğer bu durumları sık yaşıyorsanız yalnız değilsiniz. Huzursuz Bağırsak Sendromu (IBS), toplumda oldukça yaygın görülen ancak çoğu zaman sessizce yaşanan bir sindirim sistemi problemidir. Diyetisyen olarak danışanlarımdan en sık duyduğum şikâyetlerden biri de budur. Bu yazıda IBS’i tüm yönleriyle ele alacak; belirtileri, nedenleri ve özellikle beslenmeyle nasıl kontrol altına alınabileceğini bilimsel ve anlaşılır bir dille anlatacağım.

---

IBS Nedir?

IBS, bağırsakların yapısal değil, fonksiyonel bir bozukluğudur. Yani bağırsaklarınızda fiziksel bir sorun yoktur, ancak bağırsak ile beyin arasındaki iletişimde aksaklık yaşanır. Bu nedenle endoskopi ya da kolonoskopi gibi tetkiklerde genellikle bir problem saptanmaz. İşte bu özellik, IBS’i Crohn ya da Ülseratif Kolit gibi iltihabi bağırsak hastalıklarından ayırır.

---

IBS Tanısı Nasıl Konur?

Tanı için en yaygın kullanılan yöntem Roma IV kriterleridir. Son 3 ayda haftada en az bir gün karın ağrısı yaşamanız ve bu ağrının şu üç durumdan en az ikisiyle ilişkili olması gerekir:

• Dışkılama ile ilişkili olması,

• Dışkılama sıklığında değişiklik olması,

• Dışkının şeklinde/görünümünde değişiklik olması.

---

En Yaygın Belirtiler ve IBS Tipleri

IBS kişiden kişiye farklılık gösterse de en sık görülen semptomlar şunlardır:

• Karın ağrısı ve kramplar (özellikle alt karında),

• Şişkinlik ve gaz,

• Dışkılama alışkanlıklarında değişiklik.

Alt tipler ise şöyle sınıflandırılır:

• IBS-D (İshal ağırlıklı): Sık ve sulu dışkılama.

• IBS-C (Kabızlık ağırlıklı): Zorlu ve seyrek dışkılama, tam boşalmama hissi.

• IBS-M (Mikst tip): Hem ishal hem kabızlık dönemleri.

---

IBS’in Olası Nedenleri

Kesin nedeni bilinmese de birkaç faktörün bir araya gelmesiyle ortaya çıktığı düşünülür:

• Bağırsak-beyin aksındaki iletişim sorunları: Stresin bağırsakları etkilemesinin sebebi budur.

• Bağırsak hassasiyeti: IBS’li bireylerin bağırsakları normalden daha hassastır.

• Mikrobiyota dengesizliği: Bağırsaktaki yararlı bakterilerin bozulması semptomları tetikleyebilir.

---

IBS Yönetiminde Beslenmenin Rolü: Düşük FODMAP Diyeti

IBS kontrolünde en çok araştırılmış ve etkinliği kanıtlanmış yöntemlerden biri Düşük FODMAP diyetidir. Bu diyette sindirilmesi zor ve bağırsakta hızla fermente olan bazı karbonhidratlar sınırlandırılır. Ancak bu diyet bir “ömür boyu yasak” değil, üç aşamalı bir süreçtir:

1. Eliminasyon: Yüksek FODMAP’li besinler kısa süreli çıkarılır.

2. Yeniden tanıtım: Besinler tek tek ve kontrollü şekilde eklenerek kişisel tolerans ölçülür.

3. Kişiselleştirme: Size dokunan gıdalar belirlenir ve sürdürülebilir bir beslenme planı oluşturulur.

---

Düşük FODMAP Diyetinde Beslenme Örnekleri

• Kaçınılması gerekenler: Soğan, sarımsak, elma, armut, buğday ürünleri, süt.

• Tercih edilebilecekler: Havuç, kabak, muz (olgunlaşmamış), çilek, pirinç, yulaf (glutensiz), laktozsuz süt ve sert peynirler.

Not: Bu diyeti kendi başınıza denemek yerine mutlaka bir uzman desteğiyle uygulamanız gerekir.

---

Yaşam Tarzı Önerileri

• Yavaş yemek ve iyi çiğnemek sindirimi kolaylaştırır.

• Küçük ve sık öğünler bağırsakları rahatlatır.

• Stres yönetimi (yoga, meditasyon) bağırsak-beyin aksını dengeleyebilir.

• Düzenli egzersiz bağırsak hareketlerini düzenler.

---

Sık Sorulan Sorular

• IBS psikolojik midir? Hayır, ama stres ve kaygı semptomları artırabilir.

• Probiyotikler işe yarar mı? Evet, doğru türde probiyotikler şişkinlik ve gazı hafifletebilir.

• IBS tamamen geçer mi? Kronik bir durumdur; amaç semptomları yönetmektir.

• Kahve ve alkol tetikler mi? Evet, çoğu kişide semptomları artırabilir.

• Ataklarda ne yenmeli? Pirinç lapası, haşlanmış patates, muz gibi hafif ve düşük FODMAP’li yiyecekler tercih edilmelidir.